1. Gabatarwa
2. Dalilan da aka bayar daga Alƙur’ani
3. Hujjojin Hadisi
4. Ra’ayoyin malamai na farko (Ibn Abbas, Mujahid, Al-Hasan al-Basri, da sauransu)
5. Tasirin kiɗa ga zuciya da tarbiyya
Haramcin Kiɗa da Waƙa a Addinin Musulunci
Gabatarwa
Batun kiɗa da waƙa ya kasance ɗaya daga cikin manyan muhawara a cikin tarihi da al’adun Musulunci. Wasu malamai suna ganin duk wani kiɗa da waƙa haram ne gaba ɗaya, wasu kuma suna cewa akwai bambanci tsakanin waƙa mai kyau da wacce ta ƙunshi batsa ko abin da ya sabawa shari’a. Akwai kuma waɗanda suka ɗauki matsakaicin ra’ayi, suna cewa wasu nau’o’in kiɗa da waƙa na iya kasancewa daidai idan ba su ja mutum zuwa abin da Allah ya hana ba.
A cikin wannan rubutu, za mu tattauna hujjojin da suka nuna haramcin kiɗa da waƙa daga Alƙur’ani da Hadisi, sannan mu kawo ra’ayoyin malamai na farko, da kuma dalilan da ake amfani da su wajen tabbatar da wannan hukunci.
Dalilan Haramcin Kiɗa da Waƙa daga Alƙur’ani
Suratun Luqman, aya ta 6
Allah ya ce:
“Kuma daga cikin mutane akwai wanda yake sayen lahw al-ḥadīth domin ya karkatar da mutane daga hanyar Allah, ba tare da ilimi ba, kuma ya ɗauki wannan hanya a matsayin abin dariya. Ga waɗannan akwai azaba mai wulakanci.” (Luqman: 6)
Malamai da dama sun fassara lahw al-ḥadīth a nan da kiɗa da waƙa. Ibn Abbas, ɗaya daga cikin manyan sahabbai, ya ce wannan kalma tana nufin waƙa. Mujahid da Al-Hasan al-Basri suma sun yi irin wannan fassarar. A cewar su, duk abin da zai shagaltar da mutum daga ambaton Allah da ibada yana shiga cikin wannan.
Ibn al-Qayyim ya bayyana cewa ayar ta nuna cewa waƙa tana cikin abubuwan da suke hana zuciya tafiya kan hanyar Allah.
Suratul Isra, aya ta 64
Allah ya ce ga shaiɗan:
“Ka jawo duk wanda za ka iya daga cikinsu da murya.” (Isra: 64)
Malamai kamar Mujahid sun ce wannan murya tana nufin waƙoƙi marasa amfani da kiɗa da kayan nishaɗi. Wannan yana nuna cewa kiɗa wani makamin shaiɗan ne wajen jan mutane zuwa sabawa Allah.
Suratul Furqan, aya ta 72
Allah ya ce:
“Kuma waɗanda ba sa halartar ƙarya, kuma idan suka ratsa wajen banza, sai su wuce da mutunci.” (Furqan: 72)
A nan, Ibn Sirin da Mujahid sun ce kalmar zurur tana nufin kiɗa da waƙa. Wato muminai na gaskiya ba sa zaune wajen irin wannan nishaɗi, kuma idan suka haɗu da shi, sai su guje shi cikin ladabi.
Hujjojin Hadisi
Hadisin Bukhari
An ruwaito daga Abu Malik al-Ash’ari cewa Annabi ﷺ ya ce:
“Zai kasance daga cikin al’ummata mutane da za su halatta zina, silki, giya, da ma’āzif (kayan kiɗa).” (Sahih al-Bukhari)
A nan, ma’āzif na nufin kayan kiɗa kamar ganguna, sarewa, ƙaho, gita da makamantansu. Annabi ﷺ ya haɗa su da zina da barasa, wanda duka an san haramcinsu, lamarin da ke nuna cewa kayan kiɗa ma suna cikin abin da aka hana.
Hadisin Abu Dawud
An ruwaito daga Ibn Mas’ud cewa ya ce:
“Waƙa tana shuka munafunci a cikin zuciya, kamar yadda ruwa yake sa shuka ta tsiro.”
Duk da cewa wannan hadisi ana tattaunawa akan sahihancinsa, malamai da dama suna ganin cewa ma’anar sa ta dace da gaskiya: waƙa na iya jefa zuciya cikin halin munafunci, ta raba mutum da tsoron Allah.
Hadisin Aisha
An ruwaito cewa a ranar Idi, wasu ‘yan mata suka yi waƙa a gidan Aisha (RA). Sai Annabi ﷺ ya shigo ya bar su, amma sai Abu Bakr ya ce: “Waƙa a gidan Manzon Allah?” Sai Annabi ﷺ ya ce: “Bar su, domin wannan ranar Idi ce.”
Malamai suka ce wannan ya nuna cewa waƙa mai sauƙi da ba ta ƙunshi batsa ba na iya zama halatta a lokuta na musamman, amma ba ya nufin cewa duk waƙa halal ce.
Ra’ayoyin Malamai na Farko
Ibn Abbas
Ibn Abbas ya yi fassarar lahw al-ḥadīth da cewa shi ne waƙa. Ya ƙara da cewa idan mutum ya sayi waƙa ko ya saurare ta, ya shiga cikin abin da Allah ya la’anta a cikin Suratul Luqman.
Mujahid
Mujahid, ɗalibin Ibn Abbas, ya ce lahw al-ḥadīth shi ne kiɗa da waƙa. Ya kuma bayyana cewa murya a Suratul Isra (64) na nufin kiɗa.
Al-Hasan al-Basri
Ya ce kiɗa da waƙa su ne abubuwan da shaiɗan ke amfani da su wajen jawo mutane daga hanyar Allah.
Ibn Taymiyyah
Ibn Taymiyyah ya rubuta dogon bayani akan kiɗa, yana cewa duk kayan kiɗa haram ne, kuma duk hadisan da ake jingina da halatta su, ba sahihai ba ne. Ya ce waƙa tana lalata zuciya, tana shagaltar da ita daga Alƙur’ani, tana kuma buɗe ƙofofi ga munafunci.
Ibn al-Qayyim
Shi ma ya rubuta littafi mai suna Ighathat al-Lahfan, inda ya yi bayanin yadda kiɗa ke lalata zuciya. Ya ce waƙa da kiɗa su ne Qur’anin shaiɗan, suna hana mutane sauraron Qur’ani na gaskiya.
Tasirin Kiɗa ga Zuciya da Tarbiyya
Malamai sun yi bayanin cewa kiɗa da waƙa suna da tasiri kai tsaye ga zuciya. Abubuwa guda uku ne suka fi fitowa:
1. Shagala daga ambaton Allah
Kiɗa yana shagaltar da mutum daga karatun Qur’ani da tunawa da Allah. Zuciyar mai sauraro za ta fi nutsuwa da kiɗa fiye da kalmomin Allah.
2. Ƙara sha’awar duniya
Waƙoƙi da dama suna magana akan soyayya ta duniya, sha’awa, da batsa. Wannan yana ƙara nisa tsakanin mutum da ibada, yana kuma jefa shi cikin nishadi mara amfani.
3. Shuka munafunci
Ibn Mas’ud ya ce waƙa tana shuka munafunci kamar yadda ruwa yake shuka tsiro. Wannan na nufin tana sa zuciya ta kasa yin ibada da gaske, tana ƙarfafa sha’awa maimakon tsoron Allah.
Qarshen Sashe na Farko
Mun ga cewa hujjojin daga Alƙur’ani da Hadisi da kuma ra’ayoyin malamai na farko suna nuna cewa kiɗa da waƙa na da alaka da abubuwan da Allah ya hana. Duk da cewa akwai muhawara game da wasu nau’ikan waƙa, mafi yawan malamai sun yi nuni da cewa kiɗa gaba ɗaya yana lalata zuciya kuma yana nisa da Allah.
Nuhu Saad Kumurya
.jpeg)
