Tarihin Ibn Taymiyya (Babi Na 2): Haihuwa Da Farkon Rayuwarsa Cikin Ilimi Da Addini |
| Tarihin Ibn Taymiyya (Babi Na 2): Haihuwa Da Farkon Rayuwarsa Cikin Ilimi Da Addini |
Wannan sashen ya ƙunshi Mahallin Addini da Ilimi, da Dalilin Shuhura da Tasirin Ibn Taymiyya, tare da Kammalawa.
1.4 Mahalli na Addini da Ilimi
Domin a fahimci Ibn Taymiyya, dole a fahimci irin halin da ilimi da addini ke ciki a lokacin da ya taso. Ƙarni na 7 zuwa 8 bayan hijira ya kasance lokaci mai cike da bambance-bambancen akida da hanyoyi. Kowane ɓangare na addini ya samu nasa mabiyan, kuma kowannensu yana da tsarin tafsiri, ilimi, da hangen nesa na musamman.
A lokacin, ilimin Musulunci ya kai wani mataki na gina tsarin makarantu da manyan masallatai da suke zama cibiyoyin koyarwa. Makarantun Nizamiyya da sauran makarantu irin su Madrasatul Hanbaliyya sun zama wuraren da ake koyar da fiqh, tafsiri, usul, da akida.
Haka nan akwai fitattun masana a bangarori daban-daban kamar su Ibn al-Jawzi, al-Razi, al-Ghazali, da Fakhr al-Din, waɗanda suka kafa al’ummomin da suka bambanta da juna a ra’ayi.
1.4.1 Bambance-bambancen Akida da Ra’ayi
A lokacin Ibn Taymiyya, akwai manyan akidu uku da suka fi rinjaye a duniya musulmi:
1. Ash’ariyya – su ne mabiyan Abu al-Hasan al-Ash’ari. Suna dogaro da hankali wajen fassarar wasu nassoshi, musamman a batun siffofin Allah.
2. Maturidiyya – mabiyan Abu Mansur al-Maturidi, da ra’ayinsu ya yi kama da na Ash’ariyya, sai dai suna da bambanci kaɗan a amfani da hankali da nassoshi.
3. Hanbaliyya (Salafiyya) – su ne masu tsayawa kai tsaye kan zahirin nassoshi na Alkur’ani da Hadisi, ba tare da yin ta’wili (fassara da nufin sauya ma’ana) ba. Wannan shi ne asalin makarantar Ibn Taymiyya.
A cikin wannan yanayi, Ibn Taymiyya ya ga cewa akwai matsala mai girma a yadda wasu malamai suka fara yin amfani da falsafa ta Girka wajen fassarar nassoshi. Ya yi iƙirarin cewa hakan yana lalata gaskiyar tauhidi. Don haka ya tsaya kan cewa Alkur’ani da Hadisi su ne hujja mafi ƙarshe, kuma ba a bukatar wani falsafi don kare su. Wannan ra’ayi nasa ya sanya shi cikin rikici da malaman da suka rungumi falsafa da ta’wili.
1.4.2 Dangantakarsa da Tasawwuf (Sufaye)
Ibn Taymiyya ya rayu a lokacin da Tasawwuf (wato Sufanci) ya zama abin so da bin jama’a da yawa. Duk da haka, ya rarrabe tsakanin tasawwuf na gaskiya wanda yake nufin tsarkake zuciya da ƙaunar Allah, da kuma tasawwuf na bidi’a wanda yake dogara da ra’ayoyin da ba su da hujja daga Alkur’ani da Sunnah.
Ya karanci kalmomin Sheikh Abdul-Qadir al-Jilani da sauran manyan sufaye, ya girmama su, amma bai amince da wasu daga cikin al’adunsu ba kamar yin roƙo da waliyyai, ko yin tafiya zuwa kaburbura domin neman albarka. Wannan matsayinsa ya sanya shi cikin rikici da wasu sufaye da kuma gwamnati, saboda wasu daga cikin shugabannin siyasa suna goyon bayan wadannan al’adun.
1.4.3 Matsayinsa ga Falsafa da Masanan Zamansa
Falsafar Musulunci ta karɓi tasiri daga Girkawa kamar su Aristotle da Plato, ta hannun malaman Musulmi kamar Ibn Sina (Avicenna) da al-Farabi. A ganinsa, wannan falsafa ta haifar da barazana ga tsarkin akida saboda tana dogara da tunanin ɗan Adam wajen sanin Allah, maimakon ruwayar wahayi.
Ibn Taymiyya ya rubuta littattafai da dama yana soki wannan hanya, yana mai cewa hankali ba ya iya gane hakikanin Allah sai da taimakon wahayi. Wannan ya sa aka san shi da malamin da ya kare nassoshi daga fassarar falsafa, kuma hakan ya ɗaga darajarsa a tsakanin masu ra’ayinsa.
1.4.4 Karatunsa da Malamansa
Tun yana ƙarami, Ibn Taymiyya ya nuna hazaka mai ban mamaki. Ya haddace Alkur’ani tun yana ƙarami, ya koyi Hadisi, Tafsiri, Fiqhu, Usul, da harshen Larabci. Ya kasance ɗalibi mai saurin fahimta da ƙwaƙwalwa mai ƙarfi.
Malaman da ya karanci ilimi a wajensu sun haɗa da:
Mahaifinsa, Abd al-Salam Ibn Taymiyya, wanda ya koyar da shi fiqhu da usul.
Sheikh Shams al-Din al-Maqdisi, wanda ya koyar da shi Hadisi.
Sheikh Ahmad al-Qassab, da sauran malamai da yawa a Dimashq.
An ruwaito cewa yana haddace littattafai da karatu cikin sauri har ya fi abokansa fahimta sau da yawa. Wannan bai tsaya a karatu ba kawai; ya kuma fara koyarwa yana da shekara ashirin da ɗaya kacal. Wannan matakin ya nuna yadda aka gane kwarewarsa tun yana matashi.
1.5 Dalilin Shuhura da Tasirinsa
Ibn Taymiyya ya zama sananne ba kawai saboda iliminsa ba, amma saboda tsayuwarsa kan gaskiya a lokacin da yawancin malamai suka shiga bin ra’ayoyin gwamnati. Ya kasance mutum mai magana kai tsaye, mai sukar bidi’a da cin zarafin addini.
1.5.1 Tsayuwarsa Kan Bid’a
Ya kasance yana kira da cewa al’umma ta koma ga Alkur’ani da Sunnah kai tsaye, ta guji duk wata bidi’a ko sabuwar hanya da ba ta da tushe. Ya yi rubuce-rubuce masu yawa yana soki wasu al’adun da suka yadu kamar yin ziyara zuwa kaburburan awliya don neman taimako, yin amfani da maganganun falsafa wajen fassarar siffofin Allah, da kuma yin tasbihi da kalmomin da ba a samo daga Manzon Allah (SAW) ba.
Ya yi iƙirarin cewa addinin Musulunci ya cika, kuma duk wani ƙari daga ra’ayoyin mutane zai kai ga ɓata. Wannan matsayi ya sanya shi cikin ƙiyayya da wasu malamai da shugabanni, amma kuma ya zama abin ƙarfafawa ga masu neman tsarkin akida.
1.5.2 Juriya da Gwagwarmaya
Rayuwarsa ta cika da ƙalubale. An kama shi fiye da sau biyar, saboda ya saba wa ra’ayoyin gwamnati ko wasu malaman da ke da iko. Amma duk da haka, bai fasa karatu da rubuce-rubuce ba.
A lokacin da aka daure shi a Al-Qal’a (kurkukun Dimashq), ya ci gaba da rubuta littattafai har lokacin da ya mutu a can. Wannan ya nuna irin ƙarfin imani da juriyarsa.
1.5.3 Tasirinsa a Duniya Musulmi
Tasirin Ibn Taymiyya ya wuce ƙarni. Littattafansa sun kasance tushen ilimi ga malamai da yawa bayan sa, kamar:
Ibn al-Qayyim al-Jawziyya, wanda ya ci gaba da tafarkin malaminsa.
Muhammad Ibn Abdul-Wahhab, wanda ya jagoranci gyaran akida a Najd ƙarni da dama bayan sa.
Malamai na zamani da suka yi amfani da ka’idarsa wajen nazarin addini da mulki.
Ra’ayoyinsa sun yi tasiri sosai wajen gina akidar Salafiyya, kuma har yanzu ana tattaunawa game da su a masanan akida da tarihi. Duk da cewa wasu suna sukar tsaurin ra’ayinsa, babu shakka ya kasance ɗaya daga cikin mutane masu zurfin tunani da tsantseni wajen kare gaskiya.
1.6 qarshe
Gabatarwar tarihin Ibn Taymiyya ta nuna cewa ba malami ne na al’ada ba. Ya kasance mutum da aka gina da ilimi, gwagwarmaya, da jarumtaka a lokacin da duniya musulmi take fuskantar rikici. Asalinsa daga gida mai ilimi, yanayin da ya tashi, da wahalhalun da ya gani sun zama ginshikin da suka tsara zuciyarsa.
Ibn Taymiyya ya rayu cikin duniya mai cike da ruɗani, amma ya tsaya da gaskiya. Ya yi rayuwa ta neman ilimi, gyaran al’umma, da kare akida daga abubuwan da yake gani suna bata ta. Ko da yake ya fuskanci tsangwama, kalubale, da kurkuku, ya bar tarihi da ya zarce ƙarni.
A yau, sunansa yana nan cikin tattaunawa tsakanin malamai da masana tarihi. Wasu suna daukarsa a matsayin mujaddadi (mai sabunta addini), wasu kuma suna ganin yana da tsaurin ra’ayi. Amma abu guda bai canza ba: ya kasance malami da ya rayu da gaskiya, kuma ya mutu da gaskiya.
